APAT na oras ang byahe ni Gerry mula Maynila tungo sa bayan ng Pukotan sa isang lalawigan ng Gitnang Luzon. Kahit marami siyang baong makakain, maiinom at mababasa, pati cassette tapes na mapapakinggan, pina-sukan pa rin siya ng balisang pagkainip. "Ano na nga kaya ang itsura ni Tiya Claring ngayon?" tapos, ngumiti siya sa sarili, "Maganda pa rin naman siguro kahit lolang-lola na nga siya."

Nagunita ni Gerry ang iba pang bagay… "Hay naku, siguradong ikukwento na naman niyang noong maliit pa akong beybi at maysakit, buto’t balat daw akong kinakarga’t pinapatulog niya. At hindi siya titigil kahit nakikiusap na akong h’wag nang ikwento nang ikwento ‘yon. Palibhasa, may katigasan ang ulo, arál kasi sa kuya niyang…tatay ko. Pamilya kasi ng mga pasawáy. Papano ko kaya siyang kukum-binsihing magpakidnap na sa akin at tumira na sa amin? Bahala na nga!"

Naiba ang sumunod na pumasok sa isip niya habang rumaratsada ang aircon bus sa zig-zag highway. "Tiyak, bibiruin ako n’yon sa inilaki pa ng tiyan ko mula nang huli kong pagdalaw.

Naiba ang sumunod na pumasok sa isip niya habang rumaratsada ang aircon bus sa zig-zag highway. "Tiyak, bibiruin ako n’yon sa inilaki pa ng tiyan ko mula nang huli kong pagdalaw. Sasabihin na naming ang payat-payat ko dati nung beybi pa ako!" nagsimula siyang matawa. "Ang mabuti sigurong isagot ko, di na ako beybi – may sarili nang beybi!!!" Natuloy na ang tawa niya, hanggang umalpas na ang isang maingay na halakhak.

Nabulahaw tuloy ang tulog ng katabi niya sa bus, si Sarah, manunulat ng isang magasin sa Manila. Para huwag mainis, tsinika niya ito, batay sa una nitong nasabi sa konduktor noong kauupo pa lang nila.

"Di ko pala naitanong sa ‘yo Miss…Bakit ka nga pala pupunta sa Pukotan? Grabeng coincidence naman na doon din nga ako papunta…!

Napakunot ng noo si Sarah. "Baka naman binobola mo lang ako na doon ka papunta para…" at itinuloy na lang nito sa isang tanong "Ikaw ba, ano’ng gagawin mo r’on kung dun ka nga tutuloy?"

"Susunduin ko’ng Auntie Claring ko. Byuda na ‘yon, at doon siya nakatira sa bayan ng napangasawa. Eh wala na siyang kaanu-ano doon. Matanda na at di na makapagtrabaho. Baka sumasala na sa pagkain yon, wala nang mag-aasikaso sa mga needs niya. Pagbalik ko isasama ko na siya para sa amin natumira, kasama ang asawa ko at maliit na beybi. Ano, satisfied ka na sagot ko? At ikaw naman…?

Ngumiti na ang babae. "Research para sa article ko tungkol sa bayanihan practices. Buháy pa rin daw doon ang bayanihan, eh! Kailangan ko pa ngang kumuha ng photos. Bayanihan-in-action sana…"

Nagulat si Gerry. "Anong bayanihan??? Yung nagbubuhat ng bahay??"

Napaismid ang katabi niya. "Haysus naman! Kumbakit kasi tayong mga lumaki sa Manila, walang kaalam-alam sa ugali ng ating mga ninuno. Simbolo lang yung pagbubuhat ng bahay, no?!!! Teamwork yon sa maraming bagay, pagsasanib-sanib ng mga kakayahan para sa community."

"Talaga??? Teamwork pala yung bayanihan? Pa-share naman ng alam mo."

At sa sumunod na halos isang oras ay nakinig ng leksyon sa kasaysayan si Gerry. Ginanahan naman sa pagpapaliwanag si Sarah dahil may matamang nakikinig sa kanya. ‘Yon naman palang nakikinig ay natutuwa lamang na makinig at manood sa kanya. Pampalipas-inip, kumbaga.

Kaya nagulat silang dalawa nang isigaw ng kundoktor sa may pintuan ng bus, "O, yung mga bababa sa Pukotan d’yan!"

"Ambilis ng byahe natin, ‘no? S’an ka ngayon?" tanong ni Gerry.

May sundo pala si Sarah sa malaking waiting shed ng Pukotan. Hindi niya sinagot ang tanong, at sa halip ay nagtanong din. "Saang parte ka ba ng Pukotan? Magtanong ka na lang sa mga tricycle d’yan."

Nainis nang bahagya si Gerry. "Dati na ‘kong pumupunta dito, ‘no?!!"

* * *

Matapos ang masayang yakapan, biruan tungkol sa lumalaking tiyan, at umaatikabong kwentuhan, binanggit na ng lalaki ang kanyang pakay sa pagbibyaheng iyon. "Matanda na kayo Auntie Claring, at wala kayong kaanu-ano ditto dahil pumanaw na si Uncle…"

Tulad ng inaasahan, tumanggi ang matanda. "Ako nga, Gerry, huwag mong pinag-aalala sa Me-nila! Marunong ako sa buhay! Ganito ka pa lang noon," sabay muwestra ng magkatabing daliri, "marunong na ako sa buhay, baka akala mo!"

"Auntie naman! Payat at maliit akong beybi noon, pero di naman ganyan sa sinasabi mo! Eh, sinliit lang ng kuting ‘yan ah!"

"May sariling pamilya ka na, sila ang isipin mo. O baka naman gusto mo akong gawing yaya ng beybi mo! Dapat kayong mga magulang eh matuto nang humarap nang husto sa responsibilidad na ‘yan!"

Hindi nakaimik si Gerry, at may ibang interpretasyon pa yatang namumuo sa isip ng matanda. Ipinasya niyang buksan na lang muli ang paksa kinagabihan.

Ngunit matapos nilang maghapunan nang papalubog pa lamang ang araw, nakita niyang paghahanda na sa pagtulog ang inaasikaso ng kanyang tiya.

"Ang aga-aga pa naman po, Auntie Claring! Usap muna po tayo sandali! Kasi po, yung sinasabi ko sa inyo kanina…"

Pinutol ng matanda ang kanyang pangungusap.

"Kailangan ko nang matulog, maaga akong magigising bukas para makasama sa pukot. Kung gusto mo, sumama ka rin para maranasan mo. Pukot ang pinagmulan ng pangalan ng lugar na ito, di mo pala alam ‘yon!"

Bagong kaalaman ‘yon para kay Gerry. Bago rin sa kanya yun mismong ka-taga. "Pukot? Anong pukot?"

"Sama-samang pangingisda sa pamamagitan ng paghihila namin ng mala-king lambat! Buti pa nga siguro’y suma-ma ka nga’t mapanood mo. Baka makasama ka pa nga sa paghihila para mabawas-bawasan ‘yang tiyan mo!"

"Nangingisda pa kayo, Auntie Cla-ring??? Baka kung mapaano kayo, hindi na kayo masyadong bata!"

"Eh ano’ng gusto mong gawin ko, maghihiga? Eh di lalong madadali ang aking pagtanda! Basta, matulog na tayo para makabangon nang maaga bukas. O kahit ako na lang, kung ayaw mo!"

Matagal bago nakatulog si Gerry. Nag-aalala nang matindi sa ginagawa pa ng magulang sa ganoong edad.

Pero naisip din niyang sumama na rin nga nang makita kung hirap nga ang tiya at lalabas sa pagngiwi ng mukha nito habang humihila ng lambat.

"O, hayan, andami niyan, sariwang-sariwa! Mahilig ka pa ba sa isda? Walang ganyang kasari-wang isda sa paspud n’yo sa Me-nila!"

Habang pauwi, nag-tanong uli ang babae, "Ano’ng luto ang ga-gawin natin, prito? ini-haw? Marami tayong tanim na kamatis sa bakuran natin, mamitas ka habang gusto mo!"

"May bagoong tayo, Auntie?"

Tawanan ang lahat ng nakarinig. "Ako pa, mawawalan?"

Tapos, inakbayan niya ang pamangkin. "Gerry, alam mo, di nila ako kaanu-ano, pero mas mahigpit pa sa mismong magkakapatid ang turingan naming lahat dito sa Pukotan!

"Kaya kakaiba kami sa maraming nayon, dahil buháy pa ang ganitong ugali dito. Kaya nga may reporter pa ngang dumating kahapon para kunan tayong litrato. Kakilala mo yata sa Me-nila, nakita kong nagkawayan pa kayo, eh! Kilala mo nga ba?"

Ngiti lang ang isinagot ng lalaki. Sa isip na lang siya sumasagot.

Oo, kilala ko nga ang "teacher" ko kahapon sa Bayanihan Teamwork!

At aabangan ko ang paglabas ng artikulo niya sa magasin. Ipapa-xerox ko at ipapakalat pa Internet. Dapat lang na marami talaga ang makaalam tungkol doon. Dahil dapat itong lumaganap muli!

Dala niya ang mga isiping iyon at mga nabubuo niyang balak sa mag-isang pagbibiyahe niya sa aircon bus kinabukasan. Magkasinghaba ang biyahe papunta at pabalik. Ngunit hinding-hindi niya nakuhang mainip.

WAKAS